चौमासै री बिरखा रा रंग न्यारा । तपती गरमी अर फंफेड़ण आळी लू । इण रै बिच्चै छांटां रो छमको । सुक्की धरती । कळझळता रूंखड़ा । लटपटाईजता घास अर बांठका । तिरस साम्भ भटकता डांगर । पाणी पाणी करता पिराण छोडता पंखेरु । रुंआंड़ी उपाड़तो किरसो । मुरधर मेँ मोरां रै कंठां में टसकता बिरखा रा गीत । डेडरां रै ताळवै चिपती जीभ । काछबां रा पग पिंड मेँ कैद ।... चौगड़दै हाहाकार । आस कै होसी कदै ई तो जळजळाकार । च्यारुं कूंट बिरखा री चावना-ध्यावना । क्या कैवणां है ऐड़ी चाईजती घड़ी मेँ बिरखा रा ।
मुरधर मेँ बिरखा री पैली ई छांट री रंगत निरवाळी । बिरखा रा अणूंता कोड । मोरिया नाचण ढूकै । डेडर कंठ सम्भाळै अर लाम्बी तान टेरै । काछबा देखै जळव्हाळा । रूंखड़ा लैरिया करै । बांठका-झाड़का पान सोधै । सीवण, धामण,बूर, भुरट, मुरट , खीँप,बूई सिणियां अर डचाब पसवाड़ो फोरै । रोई आप रा हरियल गाभा अंवेरै । किरसो हळ पंजाळी सीध मेँ करै । धरती पेट पड़िया बीज उजाळै । चौमासो मुरधर मेँ उच्छब रै उनमान । चौगड़दै पाणी रा गुणगाण । बिरखा रा नाप आंगळ्यां माथै । अर आंगळ्यां खेत खानीं । खेत मेँ चिग बापरै तो डांगरां रा मन उडारु ।
खेतीखड़ आपरै धंधै । टाबरिया रम्मतां मेँ । रम्मत मेँ माटी रा घर । छोरयां हींडा री होड मेँ । लुगायां तीजां री त्यारयां मेँ । नूंईँ बीनण्यां तकावै पीवरिया । नूंआं परणीज्या मोट्यार पैलै सावण धण अळगाव मेँ बटबटीजै । खेतां मेँ लुगायां भेळी होवै । साथै रैवै जोधजुआन छोरयां-छापरयां-बीनण्यां । खेत मेँ रूंखां रै ऊंचा लाम्बा डाळां माथै घलै हींडा । पकै पकवान । पकोड़ा । चीलड़ा । चूरमां । गुलगुला । मालपूआ । पुड़ा । पछै हीँडीजै हींडा । लाम्बी लाम्बी ऊबल्यां मचकाईजै । ऊबली ऐकल अर जोड़ै सूं । ताळी । नाच । हंसी । ठठ्ठा । गीत । किलोळ । इण सब मेँ छूटै हांफड़ा । भळै थक हार बनभोजन नै ढूकै । सगळी भेळी जीम्मै । जीम जूठ घरां आवै । खेत बणाई चीजां घर रै बाकी लोगां मेँ बंटै । घर रा सगळा कोड सूं जीम्मै । छेकड़ सगळी थक हार सोवै ।
बिरखा मेँ तळाब , कुंड, बावड़ी आद स्सै भरीजै । लबालब । मोट्यार आं मेँ न्हावण ढूकै । गंठा बीड़ै । चुभ्यां लगावै । पाणीँ मेँ ऊंदा सूआं तिरै । गंठा बीड़णोँ ऐक कळा । हरेक नीँ बीड़ सकै गंठो । गंठो, ऊंची जाग्यां सूं पाणी मेँ कूदण री ऐक कळा । ऐक पग सीधो अर दूजै पग रो पंजो पैलड़ै पग रै गोडै माथै । तीखो रूप । सीधो पाणीं मेँ-देड़ेंदा । हब्बीड़ ऊपडै़ । पाणीं में जळेबी बणै । अर सगळा ताळी देंवता बोलै-फलाणैं जबरो गंठो बीड़ियो ! तळाब रै किनारै बिजिया[ भांग ] घोटीजै ! सगळा मिल भांग पीवै ! भांग पीयां पछै न्हावण री ऐक झुट्टी भळै लागै । न्हावंतां-न्हावंतां भांग असर सरू करै । भोख बधै !
न्हावण रै बाद तळाब माथै ई गोठ होवै । सीरा-पूड़ी, दाळ-बाटी-चूरमो अर पकोडा़ बणै ! मोगरी रो चूरमो भांग रै नसै में दूभर्या लगावै । बीकानेर रै हंसोळाव,संसोळाव,हरषोळाव,कोलायत अर सागर रै तळाबां माथै आं दिनां गोठां रा दौर चालै । बजरंग धोरै माथै भी रंग जमै । जोधपुर, उदयपुर,जैसलमेर,बाड़मेर,कोटा,बूंदी री तो गोठां नामी है । देस दिसावर गया लोग आं गोठां रा सुख लूंटण सारू पाछा आवै ! मुरधर में गोठां री मै’मा निरवाळी !
मुरधर मेँ बिरखा री पैली ई छांट री रंगत निरवाळी । बिरखा रा अणूंता कोड । मोरिया नाचण ढूकै । डेडर कंठ सम्भाळै अर लाम्बी तान टेरै । काछबा देखै जळव्हाळा । रूंखड़ा लैरिया करै । बांठका-झाड़का पान सोधै । सीवण, धामण,बूर, भुरट, मुरट , खीँप,बूई सिणियां अर डचाब पसवाड़ो फोरै । रोई आप रा हरियल गाभा अंवेरै । किरसो हळ पंजाळी सीध मेँ करै । धरती पेट पड़िया बीज उजाळै । चौमासो मुरधर मेँ उच्छब रै उनमान । चौगड़दै पाणी रा गुणगाण । बिरखा रा नाप आंगळ्यां माथै । अर आंगळ्यां खेत खानीं । खेत मेँ चिग बापरै तो डांगरां रा मन उडारु ।
खेतीखड़ आपरै धंधै । टाबरिया रम्मतां मेँ । रम्मत मेँ माटी रा घर । छोरयां हींडा री होड मेँ । लुगायां तीजां री त्यारयां मेँ । नूंईँ बीनण्यां तकावै पीवरिया । नूंआं परणीज्या मोट्यार पैलै सावण धण अळगाव मेँ बटबटीजै । खेतां मेँ लुगायां भेळी होवै । साथै रैवै जोधजुआन छोरयां-छापरयां-बीनण्यां । खेत मेँ रूंखां रै ऊंचा लाम्बा डाळां माथै घलै हींडा । पकै पकवान । पकोड़ा । चीलड़ा । चूरमां । गुलगुला । मालपूआ । पुड़ा । पछै हीँडीजै हींडा । लाम्बी लाम्बी ऊबल्यां मचकाईजै । ऊबली ऐकल अर जोड़ै सूं । ताळी । नाच । हंसी । ठठ्ठा । गीत । किलोळ । इण सब मेँ छूटै हांफड़ा । भळै थक हार बनभोजन नै ढूकै । सगळी भेळी जीम्मै । जीम जूठ घरां आवै । खेत बणाई चीजां घर रै बाकी लोगां मेँ बंटै । घर रा सगळा कोड सूं जीम्मै । छेकड़ सगळी थक हार सोवै ।
बिरखा मेँ तळाब , कुंड, बावड़ी आद स्सै भरीजै । लबालब । मोट्यार आं मेँ न्हावण ढूकै । गंठा बीड़ै । चुभ्यां लगावै । पाणीँ मेँ ऊंदा सूआं तिरै । गंठा बीड़णोँ ऐक कळा । हरेक नीँ बीड़ सकै गंठो । गंठो, ऊंची जाग्यां सूं पाणी मेँ कूदण री ऐक कळा । ऐक पग सीधो अर दूजै पग रो पंजो पैलड़ै पग रै गोडै माथै । तीखो रूप । सीधो पाणीं मेँ-देड़ेंदा । हब्बीड़ ऊपडै़ । पाणीं में जळेबी बणै । अर सगळा ताळी देंवता बोलै-फलाणैं जबरो गंठो बीड़ियो ! तळाब रै किनारै बिजिया[ भांग ] घोटीजै ! सगळा मिल भांग पीवै ! भांग पीयां पछै न्हावण री ऐक झुट्टी भळै लागै । न्हावंतां-न्हावंतां भांग असर सरू करै । भोख बधै !
न्हावण रै बाद तळाब माथै ई गोठ होवै । सीरा-पूड़ी, दाळ-बाटी-चूरमो अर पकोडा़ बणै ! मोगरी रो चूरमो भांग रै नसै में दूभर्या लगावै । बीकानेर रै हंसोळाव,संसोळाव,हरषोळाव,कोलायत
कोई टिप्पणी नहीं:
एक टिप्पणी भेजें